Wetenschap en tijd
Zoals al eerder gezegd is het toewijzen van een jaartal aan een verandering problematisch. Voor andere vakgebieden dan geschreven geschiedenis leveren jaartallen weer ander moeilijkheden op. Daardoor is men begonnen met het toekennen van namen aan bepaalde perioden. Dat heeft een aantal voordelen:
- Hoe verder terug in de tijd hoe minder precies jaartallen kunnen worden toegekend.
- De getallen worden zo groot dat het abstractieniveau steeds verder toeneemt.
- Met het toekennen van een naam aan een verandering, kan het tijdstip van de verandering verschuiven zonder dat alle boeken moeten worden aangepast aan de nieuwe datering.
Disciplines
Helaas liggen veranderingen voor verschillende disciplines op een verschillende tijdschaal. Om te komen tot een idee over de verschillende namen geef ik eerst een overzicht van verschillende disciplines, hun onderwerp, en tijdschaal:- Astronomie - ontwikkeling van het heelal - 13.750.000.000 (miljard) jaar
- Geologie - ontwikkeling van de aarde - 4.000.000.000 (miljard) jaar
- Paleontologie - ontwikkeling van het leven - 3.800.000.000 (miljard) jaar
- Archeologie - ontwikkeling van de mens vanaf het gebruik van stenen werktuigen - 3.400.000 (miljoen) jaar
- Geschiedenis - als boven maar met geschreven bronnen - ~ 5.000 jaar
Astrologie, geologie en paleontologie
Voor de bovengenoemde disciplines werken tijdperken goed. De in dit blog genoemde geschiedenis begint bij het ontstaan van de Homo Sapiens. Voor de grap zet ik dat moment even in de geologische tijdschaal, waarvan hier een mooi overzicht. De Homo Sapiens verschijnt in de era van het Cenozoïcum het tijdperk van het Kwartair, het tijdvak van het Pleistoceen, en de etage van het Gelasien, ongeveer 2.500.000 jaar geleden.
Tijdperken in geschiedenis
Voor geschiedenis werken tijdperken eigenlijk niet. Waarom niet blijkt bij het kijken naar de gebruikte tijdperken:
- Prehistorie - de geschiedenis van gebeurtenissen voor het ontstaan van geschreven bronnen;
- Protohistorie - gebeurtenissen van voor het toepassen van het schrift door de betrokkenen; bijvoorbeeld de Galliërs (Kelten) zijn genoemd door Romeinen en Grieken, maar wij hebben geen Gallische documenten uit die periode;
- Oudheid - de periode tussen de eerste geschreven bronnen en het einde van het westerse romeinse rijk.
- Middeleeuwen - 500 ce tot ~ 1450;
- Renaissance - ook wel vroeg moderne tijd genoemd. Zo problematisch dat er geen begin te geven is, noch een eind, want ook de het begin van de volgende periode staat niet vast;
- Verlichting - ~1650-1700 afhankelijk van land en/of filosofische stroming. Duurt tot aan de Franse revolutie van 1789;
- Moderne tijd - 1789 tot nu (sic).
Archeologie
Met de ontwikkeling van de archeologie kwam er ook een behoefte aan een onderverdeling van de pre-historie. Die onderverdeling werd gemaakt op basis van gebruikte materialen en technieken.
De archeologische tijdperken:
- Paleolithisch (vroege steentijd) - van 2.500.000 tot 8.000 bce
- Mesolithicum (midden steentijd) - van 8.000 bce tot 400 bce afhankelijk van locatie
- Neolithicum (late steentijd) - van 8.000 bce tot ?
- Bronstijd - van 3150 ce tot ?
- IJzertijd - ?
Er zijn verschillende oorzaken voor de problemen met archeologische tijdperken:
- geschiedkundigen namen aan dat er sprake was van divergentie (ontstaan op één punt) dit blijkt niet waar;
- ontwikkeling van technieken begint en eindigt op verschillende plaatsen op verschillende momenten;
- in grote delen van de wereld is er nooit sprake geweest van een bronstijd, omdat invallers geavanceerder technieken introduceerden;
- volken die ijzer gebruikten zijn bekend uit de protohistorie.
Wellicht ten overvloede: waar mogelijk zal ik tijdperken vermijden ;)
CE versus AD
* CE staat voor common era, of gemeenschappelijke periode, en loopt gelijk met onze gregoriaanse kalender. De term CE is het eerst gebruikt door joodse wetenschappers die moeite hadden met de aanduiding AD. Anno Domini is latijn voor het jaar van onze Heer. Joden geloven niet in de drie-eenheid van vader-zoon-heilige geest, voor hen heeft God een naam die zij niet uitspreken. Waar in het oude testament wordt gesproken over DE HEER staan in het Hebreeuws vier letters.Het is vanzelfsprekend ook prettiger voor andere, niet christelijke, culturen om deze terminologie aan te houden, daarom wordt er in internationaal verband gesproken over common era en before common era.
Foto: Wikimedia
Geen opmerkingen:
Een reactie posten